Binnen onze liberale democratie staan individuele vrijheden voorop. Dit zorgt vaak voor een spanningsveld bij het beïnvloeden van consumptiegedrag van burgers en bedrijven door de overheid. Het zogenaamde consuminderen is daardoor moeilijk te realiseren. De overheid heeft diverse instrumenten om duurzamere consumptie te stimuleren. Dat kan bijvoorbeeld via differentiatie binnen het belastingstelsel. Maar hoe ver moeten en willen we hierin gaan?

Bij het introduceren van hogere belastingpercentages voor milieubelastend gedrag gaan er altijd mensen in de remmen. Zo ook bij het voorstel van De Jager. Dat lokte vrijwel direct verontwaardigde reacties uit. Zo beweert mobiliteitsbrancheorganisatie Bovag dat de maatregelen ieder doel missen.

Aangezien de maatregel zich richt op auto's die vaak slechts door mensen met een hoog inkomen gekocht kunnen worden, is het inderdaad de vraag of deze mensen echt weerhouden worden door enkele duizenden euro's extra belasting.

Maar dit is absoluut geen argument om de plannen van De Jager te verwerpen. Het is juist een argument om het voorstel uit te breiden. Hierbij moet veel meer dan de top 5 procent van meest vervuilende auto's aangepakt worden. Alleen op die manier zal er echt verandering komen in het aankoopgedrag. Maar wat zijn de consequenties hiervan?

Er wordt vaak aangenomen dat de economie per definitie moet lijden onder verduurzaming van het belastingstelsel. Toch gaat dit argument vaak maar ten dele op. Aanpassingen binnen het belastingstelsel kunnen gericht worden op budgettaire en fiscale neutraliteit, waardoor de inkomsten van de overheid gelijk blijven en de totale belastingdruk per saldo niet stijgt. Een argument dat vervolgens vaak ingebracht wordt, is de mogelijke verzwakking van onze internationale concurrentiepositie. Het gevolg is dat landen op elkaar wachten om actie te nemen. Dit fenomeen wordt ook wel de 'tragedie van het algemene belang' genoemd. Internationaal overleg heeft hier tot op heden geen passend antwoord op kunnen vinden. Moeten we als Nederland dan blijven afwachten?

Wat als de strijd voor milieubehoud inderdaad bepaalde negatieve kanten kent? Een fundamentele vraag die vaak vermeden wordt is of we als samenleving bereid zijn om bepaalde individuele vrijheden in te leveren voor het realiseren van hogere doelstellingen. Hierbij geldt onder andere het spanningsveld van consumptievrijheid van de huidige generatie versus levensvrijheid van toekomende generaties. De politiek moet hierop een antwoord formuleren.

In het regeerakkoord ligt vast dat er mogelijk positieve en/of negatieve financiële prikkels en gedifferentieerde belastingen worden ingevoerd, daar waar de mate van milieuvervuiling en milieubevordering onvoldoende in de marktprijzen tot uiting komt. Het gevaar is dat we blijven hangen in discussies over de zinsnede 'waar mogelijk'. Als we echt werk willen maken van duurzame ontwikkeling, is dit natuurlijk mogelijk.

Het is nu tijd om meer differentiatie in het belastingstelsel te realiseren. Zo moeten er binnen het btw-stelsel naast de 6 procent en de 19 procent meer categorieën gecreëerd worden. Dit stelt de overheid in staat effectief te sturen. Het voorstel van De Jager is een goed begin, maar nog niet het halve werk. De grens is wat ons betreft nog lang niet bereikt. Duurzaamheid is een keuze, en die moeten we snel maken. En laten we in plaats van te wachten op andere landen, zelf het initiatief maar nemen.

Rogier Havelaar is voorzitter van PespectieF, ChristenUnie-jongeren en IJmert Muilwijk is politiek commissaris economie voor PerspectieF.

Bron: Financieel Dagblad, 29 juni 2007